User:Halibutt/Curzon line

The Curzon line was a boundary line proposed in 1919 by the British Foreign Secretary, Lord Curzon, as a border between Poland, to the west, and bolshevik Russia to the east. It lay approximately along the eastern border of the Congress Poland and the border which was established between Prussia and Russia in 1797, after the third partition of Poland. The line separating the German and Union zones of occupation following the defeat of Poland in 1939 followed the Curzon Line in most places. The Line was used in 1945 as the basis for the permanent border between Poland and the Soviet Union.

History of the Curzon Line

Origins

Orignally the line was proposed by Grigoriy Chicherin at the beginning of the Polish-Soviet war as Russian counter-proposal to the Foch line. It was modified by lord Curzon and proposed to both sides at the Versailles conference (december 8, 1919.

Initially it started near the sources of Pregola River north of Suwalki, eastwards to Sejny and Grodno, then soutwards along the Bug River to the pre-war border between Russia and Austria-Hungary. The basis for a boundary in the former austrian Galicia was to be the frontline reached by both belligerent armies at the moment of a cease-fire.

The line was initially accepted by Russia, but Poland declined. After the Russian counter-attack, at the Spa conference the line was proposed again as a last resort.

It is often said that the Curzon Line represented an ethnic border between Poles to the west and Russians and Ukrainians to the east. This was not the intention when Lord Curzon proposed the line: its origins were diplomatic and historical, not ethnic. Nevertheless it did run along a line which, with some notable anomalies, approximated a division between regions to the west which were mixed, but majority Polish, and regions to the east which were mixed but majority non-Polish. (see Ethnography of eastern Poland).

(map)

Polish-Bolshevik War

During World War I the Allies agreed that an independent Polish state should be formed from territories previously part of the Russian Empire, the Austro-Hungarian Empire and Germany. The Treaty of Versailles in 1919 said that the eastern border of Poland would be "subsequently determined." The lands lying between Poland and its eastern neighbours were inhabited by a mixed population of Poles, Jews, Lithuanians, Jews, Ukrainians and Belarussians, with no single group being a majority. During the Polish-Soviet War Lord Curzon, on behalf of the Allies, suggested a line running from Grodno through Brest-Litovsk to Lwow, although leaving unclear which side of the proposed border Lwow would be on. A later version of the Line, known as Curzon Line "B", definitely awarded Lwow to Poland (see map).

Because the Russian Empire had collapsed into a state of civil war following the Russian Revolution, there was no recognised Russian government with whom the eastern border of Poland could be negotiated. One of the first acts of the Russian provisional government in 1917 was to publicly denounce the treaties of partitions of Poland. The Bolshevik regime which came to power in October 1917, however, wanted to invade Poland in order to carry the socialist revolution into the heart of Europe, and particularly into Germany. In this circumstances war was inevitable, and broke out in late 1919.

In December 1919, the Allied powers made the following declaration: The Principal Allied and Associated Powers, recognising that it is important as soon as possible to put a stop to the existing conditions of political uncertainty in which the Polish nation is placed, and without prejudging the provisions, which must in the future define the eastern frontiers of Poland, hereby declare that they recognise the right of the Polish Government to proceed, according to the conditions previously provided by the Treaty with Poland of June 28, 1919, to organise a regular administration of the territories of the former Russian Empire situated to the West of the line described below [the Curzon Line]. The rights that Poland may be able to establish over the territories situated to the East of the said line are expressly reserved.

After an initial Polish offensive into Ukraine, which captured Kiev in May 1920, the Bolsheviks gained the advantage and advanced into Poland, and in July the Poles appealed to the Allies to intervene. On 11 July Lord Curzon proposed to the Soviet government a ceasefire along the line which had been suggested the previous year. Polish parliament, after a long discussion, accepted the line because it was seen as a last chance for remaining independent. However, the Soviets, believing they had the upper hand, rejected the proposal, and fighting continued. In August, however, the Soviets were defeated just outside Warsaw and forced to retreat. At the Treaty of Riga in March 1921 the Soviets had to concede a frontier well to the east of the Curzon Line, giving Poland both Lwow and Wilno (today Vilnius). The area around Wilno, called Central Lithuania was the subject of a referendum in 1922, which was followed by its incorporation to Poland according to the wishes of 65% of the voters. The Polish-Soviet border was recognised by the League of Nations in 1923 and confirmed by various Polish-Soviet agreements.

World War II

The terms of the Molotov-Ribbentrop Pact of August 1939 provided for the partition of Poland along the line of the San, Vistula and Narew rivers. In September, after the military defeat of Poland, the Soviet Union annexed all territories east of the Curzon Line plus Bialystok and Eastern Galicia. The territories east of this line were incorporated into the Byelorussian and Ukrainian Soviet Socialist Republics after so-called referenda, and hundreds of thousands of Poles and Jews were deported eastwards into the Soviet Union. The new borderline, almost identical to that proposed in 1919 with the notable exception of Bialystok) was dubbed the Border of Peace by both Soviet and German propaganda. However, in July 1941 these territories were seized by Germany in the course of the invasion of the Soviet Union. During the German occupation most of the Jewish population was killed.

In march 1943 Roosevelt and Churchill agreed that the Polish government would have to agree to some compromise with the Soviet Union regarding the eastern border. In 1944 the Soviet armed forces recaptured eastern Poland from the Germans. The Soviets unilaterally declared the former Soviet-German border (approximately the Curzon Line) to be the new frontier between the Soviet Union and Poland. This time, however, Bialystok was retained by Poland. The Polish government-in-exile in London bitterly opposed this action, and at the Teheran and Yalta conferences between Stalin and the western Allies, the allied leaders Roosevelt and Churchill asked Stalin to reconsider, particularly over Lwow, but he refused. The Curzon Line thus became the permanent eastern border of Poland, and was recognised as such by the western Allies in July 1945.

Materaly

Układy o przemieszczeniu ludności są skutkiem zmian granicznych, szczególnie na wschodzie, sięgające swoimi korzeniami okresu po pierwszej wojnie światowej, kiedy to Rada Najwyższa Państw Koalicji w Wersalu, w dniu 8 grudnia 1919 roku określiła prowizorycznie wschodnią granicę Polski między Rosją a Niemcami, zastrzegając sobie prawo do wystąpienia o dalsze przesunięcie tej linii na wschód. W dniu 6 lipca 1920 roku ówczesny premier brytyjski lord G.K. Curzon zaproponował przesunięcie tej linii na południe przez ziemie byłego zaboru austriackiego, aż do południowej granicy Polski. Zaproponowana ostatecznie w dniu 11 lipca 1920 roku granica wschodnia otrzymała miano linii Curzona.

Ostateczny kształt granicy wschodniej został ustalony po zawieszeniu broni między Polską a Rosją bolszewicką w dniu 6 października 1920 roku, a w formie traktatowej wschodnia granica Polski została ustalona na konferencji Ryskiej w dniu 18 marca 1921 r.

Tak ustalona granica wschodnia państwa polskiego przetrwała do wybuchu drugiej wojny światowej. Przed jej formalnym początkiem w dniu 23 sierpnia, a właściwie w nocy na 24 sierpnia został podpisany w Moskwie Pakt Ribbentrop - Małatow, do którego dołączono mapy, na których zostało naniesione rozgraniczenie wpływów Niemiec i Z.S.Z.R. Projekt skorygowano już po włączeniu się Sowietów do wojny, a mianowicie w dniu 28 września 1939 r.

Zasadnicza linia przebiegała od granicy Prus do Bugu pozostawiając Białostockie po stronie sowieckiej, następnie Bugiem i dalej na zachód od Sanu, włączając Lwowskie do strefy sowieckiej. Rozwój zdarzeń w czasie II wojny światowej spowodował w 1941 r. włączenie do "Wielkich Niemiec" Białostockiego i Lwowskiego.

Stan ten trwał zasadniczo do 1943 r., kiedy to działania wojenne umożliwiły koalicji antyhitlerowskiej prowadzenie rozmów na temat układu stref wpływów i granic w Europie powojennej.

Zasadnicze porozumienie Trzech Mocarstw, walczących z Niemcami, w sprawie zmiany granic państwa polskiego po drugiej wojnie światowej, miało miejsce na różnych konferencjach:

   * w Teheranie (26 listopada - 1 grudnia 1943 r.), po której nastąpiły rozmowy Edena z przedstawicielami Polski w grudniu 1943 r., a następnie Churchilla 20 stycznia 1944 roku. Stanowisko rządu polskiego w tej sprawie było przedstawione 29 sierpnia 1944 roku w memorandum przesłanym przez Mikołajczyka do Z.S.R.R. W rozmowach tych omówiono konieczność wysiedlenia Niemców z terenów na północy i zachodzie, które tytułem rekompensaty miały być przekazane Polsce z obszarów wydzielonych z Niemiec. 2 listopada 1944 r. Mikołajczyk w burzliwej rozmowie z Churchillem dał wyraz wątpliwościom, jakie nurtowały rząd polski i społeczeństwo związane z koniecznością przesiedlenia około 7 milionów Niemców i wprowadzenia na ich miejsce 5 - 6 milionów Polaków. Problem ten był omawiany przez Churchilla z de Gaullem w Paryżu 11 listopada 1944 r. W tydzień później prezydent Rosvelt w piśmie do Mikołajczyka z dnia 17 listopada 1944 roku wyraził się jak następuje: "Jeżeli w związku z nowymi granicami państwa polskiego rząd i naród polski pragną dokonać przeniesienia mniejszości narodowych z obszaru Polski, rząd Stanów Zjednoczonych nie podniesie żadnego sprzeciwu i w miarę możliwości ułatwi takie przeniesienie". W dniu 15 grudnia 1944 r. przemawiając w Izbie Gmin premier brytyjski bronił koncepcji nowych granic polskich - linii Curzona na wschodzie i lini Odry z Opolszczyzną na zachodzie. - W przemówieniu tym wyraźnie podkreślił konieczność przesiedlenia milionów ludzi ze wschodu na zachód lub północ, z jednoczesnym wysiedleniem Niemców z obszarów przejętych przez Polskę na zachodzie i północy. Jednocześnie podkreślił, że wielkie mocarstwa mogą przeprowadzić tę wymianę ludności, o ile dojdą do porozumienia. - 18 grudnia 1944 roku amerykański sekretarz stanu potwierdził analogiczne stanowisko, wyrażone już wcześniej przez p. prezydenta USA w formie pisemnej 17 listopada 1944 roku.
   * Ostateczne porozumienie Wielkiej Trójki nastąpiło na Konferencji Krymskiej - (4-11 lutego 1945 r.), w którym to czasie osadnicy niemieccy w krajach okupowanych, a także mieszkańcy terenów właściwej Rzeszy opuszczali swoje siedziby przed zbliżającym się frontem wschodnim. Na Konferencji Krymskiej Trzy Mocarstwa osiągnęły zasadniczą zgodę co do tego, że Polska otrzyma terytoria na północy i na zachodzie. 

Układ szczegółowy nie był jeszcze możliwy z dwóch przyczyn: - po pierwsze - nie powstał jeszcze rząd polski - akceptowany przez wszystkie mocarstwa, z czym wiązała się ściśle sprawa granic i ich uznania przez ten rząd, - po drugie przed konferencją mocarstwa zgodziły się na linię Odry, natomiast na konferencji ZSRR wystąpił, by przyjąć linie Odry i Nysy Łużyckiej.

Polska po wyzwoleniu w 1944 roku, jak na wstępie podano, zawarta - w ramach działalności Polskiego Komitetu Wyzwolenia Narodowego - Układy o wzajemnej ewakuacji ludności polskiej i żydowskiej z obszarów tych Republik, a ludności białoruskiej, litewskiej, rosyjskiej, rusińskiej i ukraińskiej z terenów pozostających w granicach państwa polskiego do właściwych republik.

Dobrowolnej ewakuacji do Polski podlegała ludność polska i żydowska, która miała obywatelstwo polskie przed 17 września 1939 roku.

W ramach tych Układów przybyło do Polski z ZSRR około 250 tys. Polaków do kwietnia 1945 r. do czego należy dodać około 300 tys. Polaków uchodźców z terenów objętych mordami Polaków przez Ukraińców, a którzy jako uciekinierzy znaleźli się na obszarach polskich wyzwolonych spod okupacji niemieckiej.

Po bezwarunkowej kapitulacji Niemiec 8 maja 1945 roku i zaprzestaniu działali wojennych, odbyła się w Poczdamie Konferencja Stanów Zjednoczonych, Wielkiej Brytanii i ZSRR w dniach od 17 lipca do dnia 2 sierpnia 1945 r. Na piątym posiedzeniu - 21 lipca rozpoczęto dyskusję nad zachodnią granicą Polski. W dyskusji wzięto pod uwagę masową ucieczkę Niemców z terenów przewidzianych dla Polski, które zresztą znajdowały się już pod jej administracją.

Na terenach tych pozostało już bardzo mało Niemców, jak to się okazało w dalszym ciągu, dyskusji w dniu 22 lipca 1945 r.

Na dzień 24 lipca 1945 r. została zaproszona delegacja polska. Przedstawiła ona, że na terytorium, które Polska miała otrzymać, pozostało jeszcze tylko 1 - 1,5 mln Niemców, po usunięciu których i zasiedleniu tych terenów Polakami ze Wschodu - Polska stała się państwem pozbawionym zasadniczo mniejszości niemieckiej.

Ostatecznie 31 lipca konferencja wyraziła zgodę na tekst Układu Trzech Mocarstw w sprawie uporządkowania problemów narodowościowych przez przeniesienie ludności niemieckiej z Polski, Czechosłowacji i Węgier. Układ nosi datę 2 sierpnia 1945 roku i figuruje w rozdziale XII protokołu i w rozdziale XIII komunikatu, czyli sprawozdania z konferencji.

W wykonaniu tych postanowień 20 listopada 1945 roku Rada Kontroli w Berlinie - jako najwyższy organ sojuszników w okupowanych Niemczech, organ, który działał w miejsce rządu niemieckiego - zatwierdziła plan usunięcia ludności niemieckiej z Austrii, Czechosłowacji, Węgier i Polski.

Aczkolwiek układ poczdamski nie wspominał o Austrii, okupanci jednak postanowili, że Austrię będą musieli jednak opuścić ci Niemcy, którzy przybyli tam z Rzeszy po aneksji w 1938 r. (Reichsdeutche) jak i Niemcy będący uchodźcami z Europy południowo - wschodniej.

Istniejąca granica polsko-niemiecka i skutki jej ukształtowania - są zatem aktami prawa międzynarodowego.

Nieprzestrzeganie prawa międzynarodowego przez władze państwa polskiego, drogą nierealizowania należnej rekompensaty przesiedleńcom zza Buga rozumianej jako ekwiwalent, jest grubym naruszeniem obowiązującym w prawie międzynarodowym zasady, że "Ustawodawstwo wewnętrzne nie maże być sprzeczne z podpisanymi umowami międzynarodowymi".

Dalsze naruszanie tej zasady zmusi nas, Kresowiaków, do złożenia skargi do Komisji Obrony Praw Człowieka i Obywatela przy Radzie Europy w Strasburgu z perspektywą wniesienia skargi do Trybunału Sprawiedliwości w Hadze.